خاطرات سفر هند- قسمت سوم
کنفرانس دو روزه پساسکولاریسم (پست سکولاریسم)
در هند در ساکن کنفرانس کالج لیدی شری رام که کالجی مخصوص دانشجویان دختر
بود، برگزار شد. باغ بسیار زیبایی داشت این کالج و حس کردم (بخاطر دخترانه
بودنش) قدری فضای فمینیستی ملایم هم دارد. عکس بسیاری از فعالان زن هندی در
اتاقی که درش برای مهمانان قهوه سرو می شد، نصب شده بود.
چند
تا از فلاسفه سیاسی هند، من جمله راجیو بهارگاوا (Rjeev Bhargava که
ویراستارکتاب "سکولاریسم و منتقدان آن" است) ، داتتا (P. K. Datta رئیس دپارتمان
علوم سیاسی دانشگاه دهلی)، سمددار (R. Samaddarعضو یک موسسه پژوهشی در کلکته که
گرایشاتی پست مدرن داشت)، و هلال احمد (Hilal Ahmedپژوهشگر جوانی که
موضع تز دکترایش تحقیق واقعا جالبی در مورد معنای سیاسی بناهای یادبود در
هند بود و ما را در بازدید از "قطب منار" راهنمایی کرد و نکات بسیار از او
آموختیم)، و برخی دیگر از اروپایی ها و هندی ها سخنرانی کردند. فهمیدم هندی
ها در فلسفه سیاسی قوی هستند و شاخه خاص خودشان در فلسفه یا نظریه سیاسی
را ایجاد کرده اند. جالب بود برایم که دیدم پژوهشگران هندی آثار فلاسفه
غربی را می خوانند، آنجایی که متناسب با نیاز کشورشان است را می گیرند، و
ابایی از نقد آن در مواردی که نادرست می بینندش (برخلاف برخی از ما ایرانی
ها) ندارند. سکولاریسم هندی نکات بسیاری برای آموختن برای ایرانیها دارد و
یکی از مهمترین و تحلیلی ترین کتابها در این زمینه کتاب "سکولاریسم و منتقدان آن" ویراسته بهارگاوا است که حاوی چهار بخش است: بخش اول کلیاتی در
مورد تئوری سکولاریسم با مقالاتی از چارلز تیلور استاد فلسفه مک گیل
کانادا و توماس اسکانلن استاد فلسفه هاروارد، بخش دوم در مورد سکولاریسم در
غرب که درش مقاله ای از مایکل ساندل هم هست، بخش سوم در مورد سکولاریسم در
هند با تکیه بر بحث های متقدم تر این زمینه، و بخش چهارم در مورد آخرین
مباحث در مورد سکولاریسم هندی با مقالاتی از متفکران هندی برجسته ای چون
آشیش ناندی، راجیو بهارگاوا، عقیل بیلگرامی، پارتا چاترجی، آمارتیا سن، مادان و تامبیاه (که متفکری تامیلی اهل سریلانکا است که استاد
هاروارد است) وجود دارد. انتشاراتی هایی چون آکسفورد و راتلج شعبه های
مخصوص هند خویش را دارند و به عنوان مثال همین کتاب "سکولاریسم و منتقدان
آن" را شعبه هند انتشارات آکسفورد منتشر کرده است.
از کتابفروشی
فرودگاه دو کتاب در مورد اندیشه سیاسی در هند خریدم. متاسفانه در خود دهلی
فرصت نشد به کتابفروشی ها سر بزنم، چون دو بار که خواستم بروم به خاطر
ترافیک سنگین دهلی دیر رسیدم و بسته بودند! از ساعت 6 یا حداکثر 7 عصر همه
کتابفروشی ها و خیلی مغازهها در دهلی می بندند که به نظرم برای شهری با این
حجم زیاد توریست زیاد خوب نیست. یکی از دو کتابی که خریدم و فعلاً دو فصلش
را خوانده ام عنوانش هست "هندوستان از بند رسته" (Unbound India) اثر گورچاران داس. کتابی است که روان نوشته شده و سنگین هم نیست و خواندنش را
به علاقمندان توصیه می کنم. در این کتاب نکته ای بود که می توان بر اساس آن
قوی بودن نسبی هندی ها در فلسفه سیاسی را توصیح داد. نویسنده نوشته بود
ذهن هندی ها به خاطر سابقه فلسفی هندی (آثاری از قبیل اوپانیشاد) مستعد
فعالیت های نظری (علوم طبیعی محض، ریاضیات، فلسفه و علوم انسانی...) است.
یادمان باشد شطرنج را هندی ها اختراع کرده اند، یا عدد صفر را و .... به
اعتقاد نویسنده قوی بودن هندی ها در دو دهه اخیر در عرصه جهانی در زمینه
نرم افزار را می توان بر اساس ورزیدگی ذهن هندی در امور مجرد توضیح داد. در
نقطه مقابل نویسنده گفته بود هند در امور عملی و من جمله تکنولوژی ضعیف
است، یا در یافتن راه حل عملی برای غلبه بر فقر گسترده در این کشور هنوز
کامل موفق نبوده.
ذهن ایرانی هم شباهتی به ذهنیت هندی دارد:
ایرانی ها هم به خاطر سنت فلسفی که در ایران پس از اسلام و حتی قبل از آن
وجود داشته، مستعد فعالیت های نظری اند. ولی عقل پراگماتیستی و کاربردی
ایرانی ها به قدر ذهن نظری شان قوی نیست. ایرانی ها بر خلاف ترکهای ترکیه
بهنگام عمل مشکل دارند. در نقطه مقابل ذهن ترکها (در ترکیه) به شدت در امور
پراگماتیستی قوی است، گرچه شاید در امور نظری قدری از ذهن ایرانی یا هندی
ضعیف تر باشد. البته بحث در مورد ترکیه فرصتی جدا می طلبد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر